“Door de juiste voeding kunnen patiënten actief bijdragen aan hun herstel.”

Dat gezond eten belangrijk is, weten de meeste mensen al. Maar wist je dat goede voeding ook kan bijdragen aan een sneller en beter herstel van brandwondenpatiënten? Nienke Slikker is diëtist in het brandwondencentrum van het Martini Ziekenhuis in Groningen en zorgt er samen met haar collega’s voor dat elke patiënt eten krijgt dat bijdraagt aan het herstel. “Uiteindelijk bepaalt een patiënt natuurlijk zelf wat hij of zij eet. Samen proberen we er alleen voor te zorgen dat de patiënt zo goed en snel mogelijk kan herstellen.”

Inmiddels werkt Nienke al ruim twee jaar in het brandwondencentrum als diëtist en samen met haar collega’s is ze dagelijks met de voeding van (ernstige) brandwondenpatiënten bezig. “Tijdens de laatste stage van mijn opleiding kwam ik in aanraking met de complexe gezondheidszorg. Toen kwam ik erachter dat voeding veel kan betekenen in het herstel na een ongeluk of wanneer iemand grote wonden heeft, zoals bij patiënten met brandwonden.” Als diëtist was ze gespecialiseerd in de wondzorg, kinderen en IC-patiënten, dus het stapje een aantal jaren geleden naar de brandwondenzorg was dan ook niet vreemd. “Ik was al bekend met de losstaande voedingsproblemen, maar bij brandwondenpatiënten komen die allemaal samen.”

Nienke legt uit dat voeding vaak een van de weinige dingen is waar patiënten zelf invloed op hebben. “Als een patiënt met ernstige brandwonden binnenkomt in het brandwondencentrum, worden veelal de meeste beslissingen rondom de behandeling gemaakt door artsen. Helemaal als het om een levensbedreigende situatie gaat. Een patiënt heeft er dan zelf weinig invloed op. Zij krijgen dan meestal ook eerst sondevoeding. Als ze buiten levensgevaar zijn, kunnen zij zelf actief bijdragen aan hun herstel door goed te eten en te bewegen.” Die eigen regie is erg belangrijk volgens Nienke. “Iemand krijgt hierdoor een beetje de controle over zijn of haar leven terug. Als diëtist kun je de patiënt hierin begeleiden. Je kunt voorlichting geven over wondgenezing en uitleggen welke voedingstoffen hier belangrijk voor zijn. Daarbij moet je ook kijken wat mogelijk is. Als iemand bijvoorbeeld brandwonden in het gezicht heeft, ga je samen met een patiënt op zoek naar de mogelijkheden. Het is mooi om mensen hierbij te helpen.”

“Als je niet de juiste voeding binnenkrijgt, wordt het uitlopen van een marathon erg moeilijk.”

Een goed voorbeeld van het mooie werk van Nienke is meneer Vos. Door een ongeluk tijdens het aansteken van de houtkachel liep hij brandwonden op in zijn gezicht, borst en arm. “Doordat hij brandwonden in zijn gezicht had, met name ook op zijn onderlip, had hij moeite met eten”, vertelt Nienke. “Daarom zijn we in gesprek gegaan over welke bouwstoffen hij nodig heeft en hoe we het eten zo gemakkelijk mogelijk kunnen maken. Hierna ging hij zelf ook meedenken en zorgde hij er telkens voor, ondanks de moeilijkheden, dat hij voldoende at om zijn herstel te bevorderen.”

Het werk van Nienke is erg belangrijk. Juist voor mensen met ernstige brandwonden. “Het herstel na een brandwondenongeluk kun je een beetje vergelijken met het lopen van een marathon. Als je niet de juiste voeding binnenkrijgt, wordt het uitlopen van een marathon erg moeilijk. Na een brandwondenongeluk moet het lichaam gigantisch hard werken om er bovenop te komen. Als iemand dan niet de juiste voeding krijgt, kan het ook niet herstellen.” Ze legt uit dat deze groep patiënten daarbij te maken heeft met spierafbraak. “Doordat patiënten veel minder bewegen, hebben zij ook veel last van de afbraak van spieren. Als je dan ook voor een langere tijd te weinig voedingstoffen binnenkrijgt, bijvoorbeeld eiwitten, gaat het lichaam de reserves gebruiken. Hierdoor gaat de afbraak van spieren nog sneller. Het afbreken gaat snel, maar het opbouwen van spieren duurt daarentegen lang. Voeding en beweging gaan hierin hand in hand met elkaar. Het moet beide goed gaan om bij te dragen aan een goed herstel. Als dit niet gebeurt, kan de revalidatie minder soepel verlopen en duurt het langer voordat een patiënt hersteld is.”

Het aanbieden van juiste voeding is helaas niet zo makkelijk als je zou denken, volgens Nienke. “De balans in het lichaam van een patiënt met brandwonden is weg. In het begin verliest een patiënt heel veel vocht en dat moet worden aangevuld. Daarbij moet het lichaam opeens heel hard werken om te herstellen, soms zelfs om te overleven. Hierdoor heb je veel energie nodig en zou iemand dus veel moeten eten. Alleen makkelijk is dat niet. Brandwondenpatiënten kampen namelijk met vermoeidheid en pijn, maar hebben ook vaak therapie of verbandwissels. Daarbij zijn er vaak veel andere factoren die invloed hebben op de patiënt. Denk bijvoorbeeld aan het niet bij je ouders zijn, stress en andere mentale uitdagingen. Ook verandert de voedingsbehoefte in de loop van de behandeling. Je moet daarom echt samen met de patiënt uitzoeken wat het beste werkt. In het brandwondencentrum proberen we hierop in te spelen door op meerdere momenten eten aan te bieden.”

De combinatie van al deze factoren is niet het enige wat het werk van Nienke uitdagend en interessant maakt. “Het moeilijke van ons werk is dat we nog niet heel veel weten over de voeding bij brandwondenpatiënten. Andere intensive care patiënten zijn toch heel anders. Elke patiënt met brandwonden heeft zijn eigen verhaal, behoefte en voorkeuren. Zo weten we bijvoorbeeld dat zij in de eerst week heel veel vocht krijgen toegediend. Maar wat voor invloed heeft dit op de darmfunctie? Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat de voedingsstoffen minder goed worden opgenomen. Ook hebben patiënten vaak last van smaakverlies en een droge mond. Dit heeft ook weer invloed op de eetlust en voedingsbeleving, maar we weten nog niet hoe we dit kunnen voorkomen. Dit zijn allemaal dingen waar meer onderzoek naar nodig is.”

Die uitdaging vindt Nienke juist zo leuk aan haar werk in de brandwondenzorg. “Er valt nog veel te leren en uit te zoeken. We moeten altijd de vraag blijven stellen waarom we dingen doen zoals we ze doen. De samenwerking tussen de verschillende disciplines is hierin erg belangrijk. Met zijn allen een plan trekken om de patiënt zo goed mogelijk te helpen en begeleiden. Veel patiënten verlaten het brandwondencentrum als ze nog aan het revalideren zijn, maar terug naar het niveau van voor het ongeluk is meestal niet mogelijk. Samen met mijn collega’s kunnen we er wel voor zorgen dat de patiënt het centrum zo goed mogelijk verlaat. En daar kan voeding een belangrijke rol in spelen.”